İsrail, İran’ın 1 Ekim’deki füze taarruzlarının akabinde haftalardır beklenen ‘misilleme’ hücumlarını dün sabahın birinci saatlerinde gerçekleştirdi. İsrail ordusu, ortalarında F-35 savaş uçaklarının olduğu yüze yakın jetle, Türkiye saatiyle 02.00 sıralarında Suriye ve Irak hava alanlarını geçerek İran’ı yaklaşık üç saat boyunca havadan bombaladı. Tel Aviv hükümeti, operasyonun başarılı bir biçimde sonuçlandığını belirtirken, gerginliği düşürmek için uzun müddettir temaslarda bulunan İran ise başşehir Tahran, Huzistan ve İlam’daki askeri noktaları maksat alan akınların ‘sınırlı hasar’ yarattığını açıkladı. İranlı yetkililer daha sonra bombardımanda dört askerin şehit olduğunu duyurdu. İsrailli yetkililer, muhtemel bir karşı hücuma karşı İran’ı uyarırken, Tahran legal müdafaa hakkı olduğunu belirtti. İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi, İran’ın çıkarlarını korumak kelam konusu olduğunda hiçbir hududun olmadığını söyledi. Lakin İran ordusu akının akabinde yaptığı açıklamada, Gazze Şeridi ve Lübnan’da yapılacak ateşkesin İsrail’e karşı rastgele bir misillemeden daha değerli olduğunu öne sürdü.
ÜÇ DALGA HALİNDE VURDU
İsrail kamu yayıncısı KAN, İsrail’in akınları üç dalga halinde gerçekleştirdiğini ve harekâtın saat 05.00 civarında sonlandırıldığını duyurdu. Birinci dalganın İran’ın hava savunma sistemine odaklandığı, ikinci ve üçüncü dalgaların ise füze, drone, üs ve üretim tesislerini maksat aldığı aktarıldı. Amerikan The New York Times gazetesi de, İran’ın farklı bölgelerindeki yaklaşık 20 gayenin vurulduğunu bildirdi.
‘İRAN ÜZERİNDE DAHA ÖZGÜRÜZ’
The New York Times gazetesinin İranlı kaynaklara dayandırdığı habere nazaran İsrail’in amaç aldığı yerlerin ortasında İmam Humeyni Havalimanı’nda ve Natanz kentinde bulunan Rus imali S-300 hava savunma sistemi de bulunuyor. Kelam konusu sistemin, başşehrin birtakım bölgelerinin savunmasını sağladığı söz edildi. İsrail’in dünkü hücumlarla İran’ın hava savunma sistemini felce uğrattığı, yanıt verme noktasında Tahran idaresinin elini kolunu bağladığı vurgulandı. Operasyon sonrası açıklama yapan İsrail ordusu sözcüsü Daniel Hagari de, İran’ın ziyan gören hava savunma sistemlerini ima ederek “Artık İsrail devleti, İran üzerinde de daha geniş bir hareket özgürlüğüne sahip” tabirini kullandı.
OPERASYONUN İSMİ: ‘TÖVBE GÜNLERİ’
İsrail ordusu operasyonun isminin ‘Tövbe Günleri’ olduğunu açıklarken verilen dini referans dikkat çekti. Yahudilik inancında ‘Tövbe Günleri’ sözü, tekrar Museviler için iki kutsal gün olan Roş Aşana ile Yom Kippur ortasında bulunan on günü tabir ediyor. Bu devirde, Museviler hareketlerini düşünmeye, Yom Kippur’a yani Kefaret Günü’ne kadar tövbe etmeye çağrılır.
İRAN’A HABER VERİLMİŞ
Axios haber sitesine konuşan üç kaynak, İsrail’in İranlıları, hücum düzenleyeceğini ve cevap verilmemesi konusunda uyardığını aktardı. Kaynaklar, İsrail’in tansiyonun artmasını ve İran’la karşılıklı akınların sürmesini önlemek için bu adımı attığını belirtti. Şarku’l Avsat gazetesinin aktardığına nazaran ise ABD’nin Bağdat Büyükelçiliği’ndeki üst seviye yetkililer, İsrail saldırısından evvel Iraklı bir aracı aracılığıyla Tahran’a akınla ilgili bildiri iletti.
NETANYAHU: ABD DİKTASINDA DEĞİLİZ
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu da İsrail’in İran’da vurduğu gayeleri ABD’nin dikte ettiği formda değil, “ulusal çıkarlar” doğrultusunda seçtiğini açıkladı. Netanyahu’nun ofisinden yapılan açıklamada, İsrail’in ABD baskısı nedeniyle İran’ın gaz ve petrol tesislerini vurmaktan kaçındığı tarafındaki haberler “asılsız” olarak nitelendirildi.
SURİYE VE IRAK ÜZERİNDEN 100 UÇAKLA SALDIRI
İsrail merkezli Jerusalem Post’un haberine nazaran, akına, ortalarında son teknoloji eseri F-35’lerin de bulunduğu 100’den fazla uçak katıldı. İsrail basını uçakların 2 bin km yol katettiğini, yakıt ikmal uçaklarının da devrede olması gerektiğinin altını çizdi. İsrail’in İran’ı gaye alan hava hücumlarını, hava savunma sistemlerinden mahrum Suriye ve Irak hava alanlarını kullanarak 100 uçaklı dev bir filoyla gerçekleştirmesi bölge ülkelerine bir gözdağı olarak da yorumlandı.
İsrail’in elini kolunu sallayarak ve hiçbir hava savunma tehdidi hissetmeden İran hududuna dayanması dikkati çekerken Ürdün ve Suudi Arabistan idareleri, hava alanlarının hiçbir İsrailli savaş uçağına açılmadığını açıkladı.
ORTADOĞU’DA ATEŞLE OYUN: BU NOKTAYA NASIL GELİNDİ
– İki ülke ortasındaki tansiyon, İsrail’in nükleer alanında atılım yapan İran’daki bilim beşerlerine yönelik suikastlarına kadar gitse de birinci kıvılcım İsrail ordusunun 1 Nisan’da Suriye’nin başşehri Şam’daki İran konsolosluğuna düzenlediği atakta iki İranlı kumandan da dahil olmak üzere 13 kişiyi öldürmesi oldu.
– Tahran idaresi, buna karşılık olarak 13 Nisan’da İsrail topraklarına yanlışsız yaklaşık 300 füze ve insansız hava aracıyla hudutlu bir taarruz gerçekleştirdi. Bu, Tahran’ın İsrail’e karşı birinci kere direkt füze akınıydı.
– 31 Temmuz’da Hamas siyasi şefi İsmail Haniye, Tahran’da düzenlenen bir taarruzda İsrail tarafından öldürüldü. 17 Eylül’de Hizbullah’ın kullandığı binlerce davet aygıtı ve telsiz, patlatıldı; 42 kişi öldü, binlerce kişi yaralandı. 27 Eylül’de Hizbullah Genel Sekreteri Hasan Nasrallah, İsrail’in düzenlediği hava taarruzunda öldürüldü. 1 Ekim’de İran, en az 200 balistik füze fırlatarak İsrail’in askeri tesislerini vurdu.
İRAN ARTIK NE YAPAR… ÜÇ SENARYO KARŞILIK VERMEZ
İsrail’in taarruzlarında hava savunma sistemi ziyan gören İran, cevap verme hakkının olduğunu lisana getirse de ikinci bir İsrail saldırısının önüne geçmek için misillemede bulunmayacak. Başka ülkelerden gelen ‘bu döngüyü kırın’ bildirilerini da ciddiye alan Tahran idaresi, nükleer tesislerini ve petrol rafinelerini gözüne kestiren İsrail hükümetine, yeni bir akın için münasebet sunmak istemeyebilir.
VEKİL GÜÇLERLE YANIT
İsrail’e karşı ‘Direniş Ekseni’ siyasetini uygulamayı sürdüren İran, kendisi sıcak çatışmadan kaçınsa da vekilleri aracılığıyla İsrail ile gayretini sürdürecek. Lübnan’da Hizbullah, Filistin’de Hamas, Irak’ta Haşdi Şabi ve Yemen’de Husiler aracılığıyla İsrail’i tehdit etmeye devam edecektir. Lübnan’da halihazırda İsrail ile savaşan Hizbullah’ın dün Tel Aviv’deki Tel Nof Hava Üssüne gerçekleştirdiği füze saldırısı, bunun bir işareti olarak değerlendirildi.
SON DEVA MİSİLLEME
Bozuk iktisadı ve sosyolojik fay sınırları sebebiyle yeni toplumsal olaylara hamile olan İran, İsrail’in Tahran’da rejim değişikliği istikametindeki eforlarını sürdürmesi ve ülke içindeki suikastlara devam etmesi halinde son deva olarak İsrail’i yine amaç alabilir. Uzmanlar, dünkü akın sonrasında İran’ın İsrail’e misillemede bulunma ihtimalinin çok az olduğuna vurgu yaparken Tahran idaresinin fakat İsrail kaynaklı varoluşsal bir tehdit algılaması halinde Tel Aviv’i gaye alabileceğini belirtti.
BÖLGEDEN İSRAİL’E KINAMA YAĞDI
Başta Türkiye olmak üzere bölge ülkeleri İsrail’in İran’a yönelik hava saldırısına büyük reaksiyon göstererek kınadı.
TÜRKİYE: KINIYORUZ
Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada “İsrail’in İran’a düzenlediği saldırıyı en güçlü halde kınıyoruz. Türkiye olarak, bölgemizde daha fazla savaş, şiddet ve hukuksuzluk istemediğimizi tekrar vurguluyoruz. Ortadoğu’da barışın yine tesisi için bölge ülkelerinin ve bölge dışı aktörlerin akılcı ve sağduyulu bir tavır benimsemesi kuraldır.”
RİYAD: ÇATIŞMA BÜYÜMESİN
Suudi Arabistan İsrail’i kınadı ve Ortadoğu’daki çatışmanın daha da büyümesine karşı ihtarda bulundu. Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, bölge ülke ve halklarının güvenlik ve istikrarını tehdit eden bölgedeki çatışmanın tırmanmasını reddeden tavrın yinelendiği belirtildi.
SURİYE’DEN İRAN’A DESTEK
Suriye Dışişleri Bakanlığı, “İran’ın kendini savunma, topraklarını ve vatandaşlarının hayatlarını müdafaa tarafındaki legal hakkını” desteklediğini açıkladı.
IRAK, İSRAİL’İ SUÇLADI
Irak, İsrail’i çatışmaları genişletmekle suçladı ve global eylemsizliği kınadı. Hükümet sözcüsü Basim Alawadi yaptığı açıklamada, “İşgalci Siyonist varlık saldırgan siyasetlerini sürdürüyor ve cezasızlıkla gerçekleştirdiği bariz ataklarla bölgedeki çatışmayı genişletiyor” dedi ve İsrail’in aksiyonları karşısında “uluslararası toplumun sessizliğini” kınadı.
ÜRDÜN: HUKUKUN İHLALİ
Ürdün, hücumların “uluslararası hukuku ve İran’ın egemenliğini ihlal ettiğini ve bölgede daha fazla gerginliğe yol açacak tehlikeli bir tırmanış olduğunu” söyledi.
KATAR: EGEMENLİK İHLALİ
Katar Dışişleri Bakanlığı da saldırının “İran’ın egemenliğinin açık bir ihlali ve memleketler arası hukukun açık bir ihlali” olduğunu belirtti. Açıklamada, tüm taraflara “itidal göstermeleri, uyuşmazlıkları diyalog ve barışçıl yollarla çözmeleri ve bölgede güvenlik ile istikrarı bozabilecek her türlü adımdan kaçınmaları” daveti yapıldı.
BAE: ENDİŞELİYİZ
Birleşik Arap Emirlikleri Dışişleri Bakanlığı saldırıyı kınayarak “artan gerginlik ile bölgesel tesiri konusunda derin telaş duyduğunu” belirtti.
BATI’DAN İRAN’A: ‘KARŞILIK VERME’
ABD: UMARIM SONDUR
ABD Başkanı Joe Biden saldırıyla alakalı, “Görünüşe nazaran askeri maksatlar dışında bir şey vurmamışlar. Umarım bu bir sondur” açıklamasını yaptı. Biden, ABD’nin taarruza direkt müdahil olmadığını lakin İsrail’in hücum öncesi kendisini bilgilendirdiğini vurguladı. Lider Yardımcısı Kamala Harris de “Gerilimin azaltılması konusunda kararlıyız. Elbette İsrail’in kendini savunma hakkını destekliyoruz” dedi.
İNGİLTERE: DURUM YATIŞSIN
İngiltere Başbakanı Keir Starmer, İran’ın İsrail’e karşılık vermemesi gerektiğini savundu ve “Bölgedeki durumu yatıştırmak için müttefiklerimizle birlikte çalışmaya devam edeceğiz” dedi.